Bezużyteczne gałązki - historia o kobietach

Książkę Lisy See pt. "Kwiat Śniegu i sekretny wachlarz" pożyczyła mi koleżanka. Długo przeleżała mi na półce, zupełnie bezużyteczna, nim wreszcie po nią sięgnęłam. Obawiałam się, że wywoła we mnie emocje, z którymi trudno mi będzie sobie poradzić. I miałam rację. Nie potrafię przestać myśleć o tej historii. Jestem zła na główną bohaterkę, że okazała się tak bezduszną i niewrażliwą osobą. Jestem zła na chińską tradycję pełną cierpienia i poniżenia kobiet. Jestem zła na te kobiety, że przez tyle lat z uległością znosiły swój los. Ale przede wszystkim odczuwam głęboki smutek z powodu ogromu bólu, którego Chinki doświadczały przez całe stulecia tylko z tego powodu, że były kobietami. Udręką jest dla mnie fakt, że kobiety cierpiały w przeszłości i wciąż cierpią tylko dlatego, że miały pecha urodzić się kobietami.

Opowieść o dwóch dziewczętach, a potem kobietach i matkach, żyjących w kraju, gdzie świętuje się tylko narodziny chłopca i wszystko jest podporządkowane mężczyznom, snuje osiemdziesięcioletnia Lilia. Będąc w rodzinie „trzecim dzieckiem i drugą bezwartościową dziewczynką”, została połączona więzami laotong - dozgonną przyjaźnią - z Kwiatem Śniegu, urodzoną tego samego dnia i o tej samej godzinie. Przez lata będą sobie przesyłać tytułowy „sekretny wachlarz”, zapisując w nim przełomowe chwile swego życia i rzadkie momenty szczęścia, zapisując szczególnie, bo przeznaczonym wyłącznie dla kobiet pismem nu shu, którego każde słowo jest umieszczone w odpowiednim kontekście, a „z błędnego odczytania znaków wynikła już niejedna tragedia”.

Kultura Wschodu zupełnie do mnie nie przemawia. Bezwzględne posłuszeństwo oraz znormalizowanie i zrytualizowanie każdego zachowania i każdej czynności są dla mnie czymś niepojętym. Przerażenie i grozę budzi totalne zniewolenie kobiet - istot w kulturze Chin nic nie znaczących, określanych mianem bezużytecznych gałązek, które nie mogły przekraczać progu swojego - kobiecego - świata ani w rzeczywistości, ani nawet w myślach. Egzekwowanie tego zakazu było o tyle proste, że na swoich maleńkich, zdeformowanych na skutek zabiegu krępowania stopach, Chinki miały bardzo ograniczone możliwości poruszania się.

Maleńkie stópki były podstawowym kryterium kobiecego piękna. By osiągnąć ich idealny rozmiar (7-10 cm), dziewczynkom w wieku między 5 a 10 rokiem życia, ciasno krępowano stopy bandażem, podwijając palce (prócz największego) w kierunku pięty. Proces formowania stóp trwał około dwóch lat i był niezwykle bolesny. W jego trakcie łamały się wszystkie kości stopy, a następnie zrastały się w pożądanym kształcie. Zdarzało się, że w wyniku zakażeń lub niepoprawnie przeprowadzonego skrępowania, dziewczynki umierały lub zostawały kalekami, niezdolnymi zupełnie do chodzenia.

Duże lub niekształtne stopy skazywały ich właścicielki na życie w skrajnym upodleniu na samym dnie drabiny społecznej, zaś idealnie uformowane "złote lilie" stawały się gwarantem dobrego zamążpójścia i awansu społecznego. Jednak kobieta, nawet o najmniejszych stópkach, wchodząca do rodziny męża "chwiejąc się z gracją", wciąż nie była warta wiele więcej od służącej, czy zwierząt gospodarskich, jeśli nie urodziła syna.

O wartości kobiety decydował rozmiar ich stóp, o wartości żony zaś - synowie. I tak przez tysiąc lat!!! Po prostu nie mieści mi się to w głowie. Gdy w Europie rodziły się ruchy sufrażystek, w Chinach kobiety wciąż z pokorą znosiły swój los. Jedynym przejawem ich buntu było stworzenie sekretnego kobiecego pisma, za pomocą którego zwierzały się sobie z trosk i problemów swojego trudnego życia. Pocieszały się i wspierały słowami: nic nie możemy zrobić, jesteśmy tylko kobietami, tak już musi być, takie jest nasze przeznaczenie... Gdy bije mąż -bądź dla niego milsza; uśmiechaj się, gdy mu usługujesz; poszczyp policzki, by twoja cera wyglądała zdrowiej. Gdy dokucza teściowa - z większym zaangażowaniem i dokładnością wypełniaj jej polecenia. I tak dalej.

Pokorne znoszenie złego losu nie jest dla mnie bohaterstwem, dlatego nie potrafię podziwiać tych kobiet, które z cichością serca i uległością godziły się z bestialstwem, jakiego się wobec nich dopuszczano. Nie potrafię zachwycać się tym, z jaką godnością i spokojem znosiły swoje zniewolenie. Nie podoba mi się świat, w którym miłość macierzyńską okazuje się poprzez torturowanie swojego dziecka (to matki krępowały stopy swoim córkom - ignorując ich ból twardo przekonywały, że droga do prawdziwego piękna prowadzi tylko przez cierpienie).

Jedyne, co mnie nieustannie zadziwia w takich sytuacjach to fakt, że człowiek - ten podobno najsłabszy i fizycznie najgorzej przystosowany do przetrwania gatunek na świecie - potrafi nie tylko przeżyć w najmniej przyjaznych warunkach, ale nawet doświadczyć szczęścia (główna bohaterka niejednokrotnie opisywała sytuacje, w których czuła się najszczęśliwszą osobą na świecie).

 

Pod koniec opowieści główna bohaterka wspomina swojego syna, który stał się ważnym urzędnikiem i dzięki temu dużo podróżował. Ze swych podróży przywoził zupełnie niewiarygodne historie o dziwnych przybyszach z innych krajów, których kobiety ściśnięte były w pasie tak bardzo, że ledwie mogły oddychać. Cóż za dziwactwo - wiązać kobiety w pasie?! - nie mogli uwierzyć tubylcy z taką rozkoszą ekscytujący się zdeformowanymi stopami swoich kobiet. No cóż - co kraj, to obyczaj - można by rzec. Tylko dlaczego tak się składa, że niezależnie od czasów i kultury, to zawsze kobiety poddawane były (a w różnych częściach świata nadal są) opresji w imię swego kobiecego przeznaczenia i powinności oraz dopasowując się do obowiązującego ideału piękna.

 

 

Komentarze

 

rebecca.fierce

2011/03/19 16:03:46

Czytałam tę książkę kilka lat temu. Wydaje mi się, że chińskie kobiety bardziej okaleczano nie fizycznie, ale właśnie spychając je poza margines, odbierając im prawo do bycia człowiekiem.

 

jaagnieszka0

2011/03/20 10:12:49

Odnośnie miejsca kobiet w kulturze Wschodu mam identyczne odczucia. Choć do niedawna i w naszej kulturze los kobiety nie był najlepszy. To jest prawie niewyobrażalne dla nas, w Polsce, ale kobiety w Szwajcarii uzyskały bierne prawa wyborcze w II połowie XX wieku! Wiem, że to daleko od krępowania stóp, ale i czasy zupełnie inne...

 

kraszynka

2011/03/20 11:01:08

Nie czytałam książki, ale kiedyś takie rzeczy ruszały mnie bardzo teraz odpuściłam a to dlatego, że czasami rozmawiając z kobietami często nie chcą żeby cokolwiek się zmieniało. Pisałam pracę magisterska związaną z różnicami między kobietami i mężczyznami i okazało się, że trzeba było wielu wykształconym kobietom wtłaczać wręcz do głowy, że istnieją różnice na niekorzyść i nie mówię oczywiście o biologii, ale o różnicach społecznych.
Zdaje się w Anglii po raz pierwszy wywalczyły prawa wyborcze w dość drastyczny sposób, bo podkładając bomby pod domy kongresmenów a kiedy te prawa uzyskały zagłosowały na......konserwatystów. To nie jest powód na to, że by kobiety gdziekolwiek były okaleczane i źle traktowane, ale jeśli same nie zrozumieją nic się nie zmieni. Wiem upraszczam, ale to szeroki temat i trudno go przełożyć na inne kultury.
Pozdrawiam
Grażyna

 

ren-ya

2011/03/20 12:34:27

A najgorsze jest to, że zwykle same stajemy się strażniczkami tej opresyjnej sytuacji - to matki, stryjenki i babki wiązały dziewczynkom stopy, natomiast w Afryce obrzezania kobiet dokonują inne kobiety. W Indiach to właśnie teściowe są najgorszymi wrogami swoich synowych, a przecież wcześniej same były synowymi i doświadczały złego traktowania ze strony matki swego męża. Dlaczego potem (gdy dzięki synowi zdobyły wyższy status) krzywdzą inne kobiety?
Dlaczego nawet teraz polskie prawicowe posłanki (które jako polityczne działaczki, prawodawczynie, zdobyły jakby wyższy status społeczny) wciąż mówią Polkom, że ich przeznaczeniem jest życie rodzinne, a największym powołaniem macierzyństwo? Same rządzą, ale innym kobietom mówią, że nie do rządzenia jesteśmy przeznaczone.

Wszyscy podkreślają rolę edukacji w poprawie sytuacji kobiet. Ale wiedza wszystkiego nie załatwi. Pomimo wiedzy, nawet u wykształconych kobiet, tli się gdzieś w głębi przekonanie, że mężczyzna może więcej, lepiej i mądrzej działać w przestrzeni publicznej, bo nam zawsze przeszkadzają hormony.

Pomimo wszystko mam jednak nadzieję, że zmierzamy w dobrym kierunku, że w końcu zrozumiemy, że same jesteśmy odpowiedzialne za swój los, że nikt, prócz nas samych, naszych spraw nie załatwi. Mam nadzieję, że uwierzymy, że możemy przeżyć swoje życie wg własnego planu i zgodnie z własnymi marzeniami.